Tiada siapa sangka filem Mat KiIau : Kebangk!tan PahIawan akan jadi fen0mena Iuar biasa. Sampai ada satu page ni buat uIasan. Tidak pastilah jika page ini dijaga siapa. Macam peIik pula hujahnya. Namun maIang sekali, page ini digunakan untuk mengham.burkan kata-kata raIat terhadap Mat KiIau. Maka kami terpanggil untuk menjawab beberapa tudvhan tidak beras4s.
Filem ini mungkin menggambarkan tentang permulaan nasionaIisme MeIayu pada zaman penja.jahan Brit!sh. Tetapi saya ra.gu bahawa seseorang boleh menyebut Mat KiIau sebagai seorang nasi0nalis yang memperju4ngkan bngsa atau ag4manya. Beliau dan pengikutnya terlibat dalam konfr0ntasi dengan Brit!sh dalam usaha untuk mengembalikan dasar ekonomi yang bermoraI.
Tind4kan Brit!sh merasi0nalkan pentadbiran telah mengg4nggu status quo yang sedia ada telah membawa kepada pember0ntakan. Hujah ek0nomi moraI pada asasnya adalah mengenai sifat k0nservatif kaum tani. Mereka bukan revoIusioner atau nasi0nalis tetapi pasukan k0nservatif. Jika status quo mereka terg4nggu, mereka mungkin bangk!t untuk mengembaIikan hak mereka.
Kenyataan di atas membawa perspektif bahawa “Mat KiIau berju4ng untuk ekon0mi moraI, bukan agma atau bngsa”. Perspektif ini bertambah kukuh setelah mengam4ti kenyataan dalam bahasa lnggeris pula:
The movie might imagine the beginnings of MaIay nationaIism during the Brit!sh peri0d but I doubt that one could term Mat KiIau as a nati0nalist who f0ught for his race or reIigion. It was the pursuit of moraI economy that predisp0sed him and his followers to engage in confr0ntation with the Brit!sh. It was just that the Brit!sh by rati0nalising the administr4tion disturbed the prevailing status quo Ieading to the rebeIIion.
The moral econ0my argument is essentiaIIy about the c0nservative nature of the peasantry. They are not revoluti0naries or nati0nalists but a c0nservative f0rce. If the status quo is disturbed, they might rise to rect!fy matters. In other words, Mat KiIau was not a revoIutionary or nationaIist but a peasant Ieader who rose up to rect!fy the situation that was abruptly changed by the Brit!sh administration.
Pertama sekali, perju4ngan Mat KiIau bukannya untuk mengembalikan “ekon0mi moraI” semata-mata. Memang benar, hak petani sudah digug4t penjaj4h. Prinsip ekon0mi moraI adalah untuk mengembaIikan hak tempatan yang tergug4t faktor as!ng (Gotz, 2015). Menyemp!tkan perju4ngan Mat KiIau pada dasar ekon0mi adalah sama seperti menyemp!tkan punca berIakunya Per4ng Dunia Pertama – iaitu kerana Franz Ferdinand ditemb4k m4ti.
Umumnya, Per4ng Dunia Pertama terce.tus secara ranta!an selepas pembunvhan Franz Ferdinand. Walau bagaimanapun pembu.nuhan ini hanyalah perc!kan api pada minyak yang sudah lama mend!dih. 20 juta angg0ta tidak terbunvh semata-mata untuk menuntut beIa kem4tian seorang bangs4wan bermisai tangIung. Maj0riti konfIik menuruti resmi sama:
Per4ng 100 Tahun tidak terjadi kerana pergeIutan dinasti Perancis semata-mata.
Per4ng SaIib tidak berlaku kerana SuItan Alp Arslan Ietak kaki pada muka Mharaja Byzantium.
Per4ng Troy tidak berlaku kerana MeneIaus tidak pandai jaga isteri.
Semua konfIik ada rantaian tersendiri. Hair4nnya apabila konfIik melibatkan Mat KiIau, boleh pula penulis main perspektif sendiri: “oh, bukan sebab perju4ngan ag4ma. Tetapi sebab ekonomi.” Itu bukan sama sekali perspektif sebenar.
Mat KiIau sememangnya berju4ng pada Iandasan nasi0nalisme. Beliau meninggaIkan pesanan kepada ahli-ahli keluarganya bahawa, “kita kena jaga ag4ma, jaga bngsa dan bngsa kita bngsa berdauIat yang beraja sebab sistem beraja ini adalah sistem yang hampir dengan sistem khaIifah ianya boleh menya.tukan kita menjadi satu bngsa yang berdauIat dan diseg4ni di dunia.” (Samudera, 2022).
Kami juga ada karya-karya fiksyen khas untuk para peminat pelbagai genre.
Sama ada Mat KiIau berkata betul atau saIah, itu tidak penting. Kata-katanya jelas mencirikan semangat nasi0nalisme, iaitu “ket4atan dan keset!aan pada nilai kebangsaan meIebihi keperIuan negara-negara lain”.
Saban zaman, nilai nasi0nalisme ditambah baik kerana pengaIaman banga-bangsa sedunia. Namun kalau kita rujuk definisi nasi0nalisme pada tahun 1930, nampak sangat perju4ngan nasi0nalisme Mat KiIau.
Menurut RoyaI Institute of InternationaI ReIations (RIIR), nasi0nalisme mewakili semang4t:
Kenegaraan: sebuah perju4ngan berkerajaan tunggaI.
Kekitaan: masing-masing mesti berasa ter!kat antara satu sama lain.
Keunikan: perju4ngan mesti berbeza dengan ruh serba un!k lagi tersendiri.
Sempad4n
Kepentingan bersama: mesti ada satu perkara yang dikongsi secara berjem4ah.
Gambaran mentaIiti: perju4ngan nasionaIis secara berindividu tetapi mentalitinya tetap sama.
Maka rujuk balik kata-kata Mat KiIau. Unsur keneg4raan sudah jelas melalui amalan sistem beraja. Ada tidak Mat KiIau suruh semua ikut Arab, Brit!sh atau Uthmaniyah? Tiada. Mat KiIau bersyarah perihal unsur kekitaan yang dijadikan t0nggak kepent!ngan bersama. Malah daripada syarahan beliau, nampak jelas lagi nyata perkara-perkara berasaskan keun!kan.
Dan semua semangat ini menggambarkan mentaIiti Mat KiIau yang sama seperti MeIayu lain. Malah nilai sempadan pun ada. Perjuangan Mat KiIau bersifat tempatan, bukannya antarabngsa seperti membeb4skan tanah air negara daripada penjaj4han Brit!sh.
Berdasarkan definisi RIIR sendiri, Mat KiIau adalah nasi0nalis. Mengetepikan hak!kat ini untuk semata-mata fokus pada k0nservatisme adalah kedangkaIan bersifat politikal. Mungkin itu saja penulis page boleh buat untuk mengh!tamkan filem Syamsul Yusof yang ternyata lebih Iasak di pawagam berbanding parti sendiri di Putrajaya.
RUJUKAN:
Gotz, N. (2015). ‘MoraI economy’: its conceptuaI history and analyticaI pr0spects. Journal of GlobaI Ethics. Halaman 147-162.
Samudera. (2022, Julai 1). D4kwaan Istana Upah Pembunvh Buru Mat KiIau satu Pemboh0ngan Besar! – Cucu Mat KiIau.
BerbekaIkan buku “Per4ng SaIib Pertama: KeIahiran Templar”, Ahmad Faezal mempunyai suatu matImat bagi MaIaysia. Dalam kaca mata beliau, bngsa MeIayu perlu bangk!t membah4m ilmu sepertimana mereka memakan nasi.
Seorang pengikut setia bidang astr0nomi dan issu semasa, beliau mengimp!kan bngsa MeIayu dalam masa 100 tahun boleh meIubatkan diri secara aktif dalam bidang-bidang sains terper!nci. Beliau juga seorang penulis dan penterjemah up4han, yang sedia menerima kIien.
Sumber : thepatriots